Prijedorska opština geografski je smještena u sjeverozapadnom dijelu Bosne i Hercegovine (u entitetu Republika Srpska), na obalama rijeka Sane i Gomjenice, te na brežuljucima kojima se planina Kozara spušta u prijedorsko polje. Područje opštine zauzima 834 km2. Gradsko područje se nalazi se na 44°, 48′ i 30″ SGŠ i na 16°, 42′ i 53″ IGD, dok je nadmorska visina 135 m.
Klima: umjereno-kontinentalna
Minimalne temperature: -20° C
Maksimalne temerature: +40° C
Prosječna godišnja temperatura je 11° C. U toku godine ima prosječno 80 dana sa temperaturom većom od 25° C, a oko 90 dana sa temperaturom ispod 0° C ili 200 dana ispod 12° C kada je neophodno zagrijavanje radnih i stambenih prostorija.
Prosječan broj sunčanih dana je 60 dok prosječna količina godišnjih padavina: 979 litara/m2. Snijeg pada prosječno 26 dana, a sniježni pokrivač se zadržava oko 45 dana. Posebnu karakteristiku ovog područja čini pojava magle uz pojas toka rijeke Sane koja se registruje oko 80 dana u toku godine.
Srednja relativna vlažnost vazduha kreće se u granicama oko 80%, a godišnje se javlja 10-ak dana sa elementarnim nepogodama (olujni vjetrovi, grad i sl).
Opština Prijedor sa 83.406,60 ha zemljišnih površina, od čega je 44.740,20 ha obradivih površina (u privatnom i društvenom sektoru). Oranice i bašte kao najplodnija zemljišta obuhvataju površinu od 37.333,40 ha, dok livade, voćnjaci i vinogradi obuhvataju površinu od 7.149,40 ha (voćnjaci 2.404,20 ha; livade 4.740,20 ha; vinogradi 5 ha). Površina pašnjaka je 4.263,00 ha, ribnjaka 1.300,00 ha, dok 3.974,60 ha od ukupnih zemljišnih površina spada u neplodno zemljište.
Na osnovu podataka Republičke geodetske uprave, područna jedinica Prijedor, na teritoriji opštine Prijedor postoji 12.986 posjednika zemljišta, čija je prosječna veličina posjeda 3,75 ha. Ukupne zemljišne površine su podijeljene na 86.878 parcela, prosječne veličine 0,55 ha.
Prema podacima poljoprivredne službe na području Opštine poljoprivrednom proizvodnjom se bavi oko 13.000 domaćinstava, što predstavlja oko 50% ukupnog stanovništva. U ukupnoj vlasničkoj strukturi dominira zemljište privatnih vlasnika.
Šumsko zemljište na području opštine Prijedor zauzima površinu od 29.380,20 ha, od čega je u privatnom sektoru 12.362,80 ha, dok je u društvenom sektoru 17.017,40 ha šumskog zemljišta.
Šumsko privrednim područjem „Kozaračko“ koje obuhvata teritoriju 6 opština i to: Prijedor, Kozarska Dubica, Novi Grad, Kostajnica, Oštra Luka i Krupa na Uni, gazduje i upravlja Šumsko gazdinstvo „Prijedor“.
Naime, Šumsko gazdinsvo „Prijedor“ se sastoji od 5 organizacionih jedinica – Šumskih uprava (ŠU Prijedor, ŠU Kozarska Dubica, ŠU Novi Grad, ŠU Oštra Luka i ŠU Kostajnica), a gazduje i upravlja sa 42.016,57 ha državnih i 32.149,00 ha privatnih šuma.
S obzirom na kategorije šuma u državnoj svojini, visoke šume zauzimaju oko 67% i niske 27%, dok ostatak predstavljaju površine podesne i nepodesne za gazdovanje.
U strukturi šuma preovlađuju lišćari, dok su četinari manje zastupljani i čine ih uglavnom vještački nasadi – šumske kulture (80% bukva, 10% hrast, 10% jela).
Šume na području ŠG Prijedor čine oko 6% ukupnih šumskih površina kojima gazduje JPŠ Šume RS.
Specifičnost područja koje pokriva ŠG Prijedor je i značajno prisustvo šuma koje se nalaze u privatnom vlasništvu čija ukupna površina iznosi 32.149,00 ha što čini oko 13% ukupnih šumskim površina u privatnom vlasništvu posmatrano na nivou RS.
Kozara se proteže pravcem sjeverozapad – jugoistok. Dugačka je 70 km, a široka 20 – 30 km, sa najvišim vrhom od 978 m (Lisina). Ona ima potencijal za razvoj različitih vidova turizma, naročito sportskog i zdravstvenog. Što se tiče sportskog turizma najbitnije je pomenuti teren za skijanje sa ski liftom dužine 600m, koji se nalazi u blizini spomen-kompleksa na Mrakovici (jedan od vrhova), i kompleks sportskih terena (Benkovac), udaljen 2 km od Mrakovice.
Viši djelovi planine su vazdušna banja, što predstavlja potencijal za izgradnju lječilišta. Pored pomenutih, Kozara ima mogućnost za razvoj i ostalih vrsta turizma (seoski, kongresni, kulturni itd.)
Ukupna površina opštine koju pokrivaju vodotoci i stajaće vode iznosi 2.152.3 ha ili 2,47% od ukupne površine opštine u koju ulazi i površina ribnjaka i vještačkih jezera. Osnovno hidrografsko obilježje opštine Prijedor daje vodotok rijeke Sane sa svojim pritokama.
Slivno područje rijeke Sane iznosi cca 3.191 km2.
-Sana je dugačka 138 km (na teritoriji opštine oko 40 km) i ulijeva se u rijeku Unu. Ime je dobila po latinskom pridjevu sanus (što znači zdrava), kako su je nazvali Stari Rimljani.
-Gomjenica je dugačka 49 km.
Na području opštine nalaze se sljedeća jezera:
– Saničani, vještačko jezero – ribnjak, u gazdinstvu ribarskog preduzeća „Saničani“.
Jezero se nalazi 15 km jugoistočno od Prijedora.
– Ljubija, koje se nalazi 15 km jugozapadno od Prijedora.
– Tomašica, koje se nalazi 20 km južno od Prijedora.
– Gradina, koje se nalazi 25 km jugoistočno od Prijedora.
Osim grada Prijedora značajnija naselja sa pojačanom koncentracijom stanovništva su:
– naselje Kozarac sa 8.000 stanovnika;
– naselje Čirkin Polje sa 6.000 stanovnika;
– naselje Gomjenica sa 5.100 stanovnika;
– naselje Omarska sa 4.990 stanovnika;
– naselje Donja Puharska sa 4.300 stanovnika;
Od pomenutih naselja sa najvećom koncentracijom stanovništva naselje Kozarac zauzima površinu od 45 km2, Omarska 36 km2, dok su ostala navedena znatno manja (površine od 5-7 km2). Površina ostalih naselja na području opštine Prijedor ne prelazi veličinu od 48 km2.
Posmatrajući podatke o ukupnom broju stanovnika po MZ, te podatke o broju domaćinstava u istim uočavamo da je prosječna veličina domaćinstva broji 3 člana.
Postojeće zelenilo u gradu, kao sistem uređenih zelenih površina, je deficitarno. Na sadašnjoj teritoriji grada, uređene površine se javljaju kao javne zelene površine, zelene površine zatvorenog tipa i zelenilo uz individualne objekte. Od javnih zelenih površina postoji pet gradskih parkova sa ukupnom površinom od 40.500 m2 i ukupno 1.491 sadnica, zatim 13.348 m2 drvoreda sa ukupno 1.518 sadnica i blokovsko zelenilo sa ukupno 39.989 m2 zelene površine i 1.387 sadnica.
Gradski pejsaž je jedan od bitnih elemenata za kvalitet stanovanja boravka u gradskoj sredini. U gradu degradira iz različitih razloga. Ponekad su razlozi ekonomske prirode, ponekad degradacije nastaju iz neznanja, često zbog samovolje pojedinaca i nedovoljne društvene kontrole. Najčešća degradacija gradskog pejsaža u gradu Prijedoru je obala rijeke Sane, Bereka i Gomjenice otpadnim materijalima i nelegalnom izgradnjom. U širem smislu pejsaž opštine Prijedor degradira se pretjeranom sječom šuma, eksplatacijom mineralnih sirovina, divljim deponijama, nelegalnom izgradnjom vikend objekata, a naročito uz rijeku Sanu.
Prijedorska opština saobraćajno je željeznički i drumski povezana sa drugim opštinama, regijama i zemljama, tako da se proizvod iz ove opštine može vrlo brzo naći na tržištima većine evropskih zemalja. Sve mjesne zajednice povezane su putevima sa središtem opštine.
Putnu infrastrukturu opštine Prijedor čine:
– Magistralni putevi ( M-4; M-15)
– Regionalni putevi ( R-406; R-475; R-477; R- 477a)
– Lokalni putevi (L-01-15; L-02-406, L- 03-406; L-04-4; L05; L-06-05; L-07-05; L-08; L-09; L-010; L11-15; L-12; L-13-4)
– Nekategorisani putevi (seoski, poljski, šumski i sl.)
Ukupna dužina puteva na području opštine Prijedor iznosi 274,56 km, od čega je dužina asfaltiranog dijela 220,16 km dok su magistralni putevi na području opštine asfaltirani cijelom svojom dužinom, regionalni putevi su asfaltirani u dužini 33,1 km, a lokalni putevi asfaltirani su u dužini od 117 km. Na području opštine nalazi se oko 140 km nekategorisanih puteva od značaja za funkcionisanja saobračaja, a opština održava još oko 500 km ostalih nekategorisanih puteva.
U funkciji je željeznička mreža na području cijele opštine Prijedor.
Lokalna željeznička linija:
– Banja Luka–(Prijedor)–Novi Grad
– Novi Grad–(Prijedor)–Banja Luka
– Prijedor–Omarska
– Omarska–Prijedor
Također postoji mogućnost veze sa ostalim gradovima u RS/FBiH lokalnim putničkim vozovima sa presjedanjem u stanici Doboj za stanice: Modriča, Šamac, Tuzla, Maglaj ili u stanici Novi Grad za stanicu Bihać. Veze sa gradovima drugih država se ostvaruje međunarodnim brzim vozovima sa prevozom putnika.
Međunarodna željeznička linija: Zagreb-Prijedor-Sarajevo-Ploče
Poštanski saobraćaj na području opštine Prijedor se obavlja preko 8 pošta, dok se mobilni saobraćaj na području opštine obavlja preko 3 mobilna operatera.
Mobilni operateri na području opštine su:
– Telekom Srpske (alias: M:TEL)
– BH Telekom (alias: BH Mobile)
– HT Mostar (alias: ERONET)
Internet provajderi čije se usluge koriste u Prijedoru:
– Blic.net (Blicnet d.o.o.)
– Poen.net (AlfaNet d.o.o.)
– Zona.ba (Dasto Semtel d.o.o.)
– M:TEL (Telekom Srpske a.d.)
– Elta (Elta Kabel d.o.o.)
Informativna djelatnost je veoma značajna, obzirom da omogućuje da informacije o događajima u opštini budu blagovremeno i kvalitetno prenesene u javnost. Radio program, na području opštine, realizuje se putem 3 radio stanice (Radio Prijedor, Free radio i Esprit radio). Signali ovih radio kuća pokrivaju cijelu teritoriju opštine, kao i šireg okruženja.
Također, na području opštine postoji lokalna televizijska stanica (TV Prijedor). Radio stanice i TV stanica emituju sve važnije informacije o radu opštinske uprave, javnih preduzeća i ustanova, a prate i ostala značajna dešavanja. Pravovremene informacije u štampanim medijima obezbjeđuju se kroz lokalni nedeljnik „Kozarski Vjesnik“, kao i putem dopisnika većeg broja novinskih kuća („Glas Srpske“, „Nezavisne novine“, „Blic“, te Agencije ONASA i SRNA i dr.).
Na web stranici opštine, svi zainteresovani mogu redovno pratiti dešavanja u opštini i pronaći podatke, o radu opštinske uprave i uslugama koje ona pruža.
Opština Prijedor je po veličini druga opština u Republici Srpskoj, a njen geografski položaj otvara mogućnosti za razvoj turizma, s obzirom da je smješten na obalama rijeke Sane i u podnožju planine Kozare.
Na području opštine Prijedor, turizam je oduvijek imao značajnu ulogu i mjesto u razvoju privrede i u sveukupnom procesu rada i življenja. Nažalost, mora se konstatovati, da je u ratnom i poslijeratnom periodu, uslijed niza objektivnih i subjektivnih faktora došlo do naglog pada turističke djelatnosti u svim njegovim oblicima. Zadnjih par godina trend opadanja razvoja turizma je zaustavljen i pokrenut je proces njegovog pozitivnog rasta. Značaj i uloga turizma na razvoj drugih djelatnosti nema neke posebne direktno mjerljive pokazatelje, ali se oni iskazuju kroz različite vidove.
Turistička organizacija opštine Prijedor osnovana je u martu 2006. godine. Pored ostalih ona ima za cilj da povrati nekadašnje rezultate ostvarivane na turističkom tržištu, domaćem i inostranom, putem povećanja smještajnih kapaciteta, unapređenja ponude i promocije teritorija.
Prijedor je prije rata registrovao godišnje oko 300.000 posjetioca Kozare, dok danas registruje samo 70.000. Početkom marta 2006. godine, Ambasada BiH u Londonu i Ministarstvo inostranih poslova BiH, su inicirali organizaciju Konferencije o turizmu u BiH. Cilj konferencije je bio predstavljanje mogućnosti turističke industrije BiH na britanskom tržištu, a na kojoj je predstavljena i prezentacija turističkih potencijala opštine Prijedor.
Oblast obrazovanja predstavlja jedan od najvažnijih segmenata društvenog razvoja. Obezbjeđenje odgovarajućih uslova i kvalitetan obrazovni proces treba da omogući stvaranje potrebne strukture ljudskog resursa. Pravilno usmjeravanje mladih, kao potencijala, koji je osnovni pokretač razvoja jedne sredine, stvara određene navike i motive, koji utiču na ukupna društveno – ekonomska kretanja u bližoj i daljoj budućnosti.
Na području opštine Prijedor se nalazi jedan centralni vrtić sa 5 izdvojenih odjeljenja sa ukupnim maksimalnim kapacitetom – 495 djece, 12 osnovnih škola u kojima nastavu (školska 206/2007 godina) pohađa 7.382 učenika i 6 srednjih škola: gimnazija, mašinska, građevinska, poljoprivredno–prehrambena, elektrotehnička, ugostiteljsko–ekonomska, medicinsko–tehnološka u kojima nastavu pohađa 3.477.
Na području opštine egzistiraju i rade Srednja i osnovna Muzička škola u kojoj, u školskoj 2006/2007 godini pohađa ukupno 420 učenika, te Specijalna osnovna i srednja škola Ðorđe Natošević koju u školskoj 2006/2007 godine pohađa ukupno 101 učenik. U višem i visokom obrazovanju na području opštine radi Rudarski fakultet kao odsjek Tehnološkog fakulteta-Banja Luka, Viša medicinska škola – Prijedor, Viša poslovna škola i CIM Koledž Janjoš.
Ukupan broj studenata u ovim visokoškolskim ustanovama u toku školske 2006/2007 godine je 1719, s tim da napominjemo da je ovaj broj veći s obzirom da Viša poslovna škola nije dostavila tražene podatke.
Oblast sporta, fizičke kulture i rekreacije je specifičan segment društvenog standarda koji utiče na zdravstveno stanje stanovništva, produktivnost rada, rekreativno-zabavnu i turističkougostiteljsku ponudu i slično.
Na području opštine Prijedor, sport je zastupljen dugi niz godina, a pojedini sportovi se igraju gotovo cijeli jedan vijek. Oni su dali, ne samo ovom gradu, već i širom svijeta veliki broj izuzetno dobrih i kvalitetnih imena u gotovo svim granama sporta. U gradu Prijedoru i njegovoj okolini egzistira i sportski djeluje 47 sportskih društava i organizacija u gotovo svim granama sporta.
Sportska dvorana „Mladost“ je zasad jedina veća sportska dvorana u opštini Prijedor i prostire se na 30 ari i 109 m2, dok je sama površina dvorane 5000 m2 i više puta je djelomično renovirana, u fazama, tako da se može konstatovati da je njeno stanje zadovoljavajuće, te može zadovoljiti kriterije za veća takmičenja. Tribine u dvorani mogu primiti oko 1100 gledalaca.
Dvoranu koristi više klubova, kao što su RK „Prijedor“, ŽRK „Mira“, KK „Prijedor“, ŽKK „Mladost“, Karate klub „Šodan“, Karate klub „Rudar-Celpak“, OKI „Kozara“ i tako dalje, a u toku školske godine istu koriste i učenici srednjih škola, kao i rekreativci.
Tenisko igrališe koristi TK „Dr. Mladen Stojanović“ na prostire se na površini od 34 ara i 132 m2. Ovaj sportski objekat je za sada u potpunosti otvorenog tipa i ima pet terena nasuti mljevenom ciglom, ogranen metalnom ogradom. Teniski tereni imaju rasvjetu za noćno treniranje ili odigravanje mečeva i u funkciji je, tribine su također osposobljene i renovirane (od zadnjeg izvještaja do danas), dok su službene prostorije u priličnoj mjeri renovirane i dovedene do svoje potpune namjene (svlačionice, tuševi i sanitarni čvor, kao i zajednička prostorija na spratu ovoga objekta).